Verslag AES-NL-bijeenkomst 195: Golfveldsynthese

Op dinsdagavond 9 december 2008 kwamen ongeveer 35 AES-leden bijeen in het Scheltemahuis te Leiden. Thema van de bijeenkomst was “Golfveldsynthese” – of, in het Engels, “Wave Field Synthesis”, vaak afgekort als WFS.

Het WFS-concept werd in het decembernummer-1988 van de AES-journal – precies 20 jaar geleden dus – door de Delftse hoogleraar Guus Berkhout geïntroduceerd als een weergave-format voor geluid waarbij de gewenste ruimtelijke eigenschappen in het gehele luistergebied kunnen worden waargenomen en dus niet alleen in de bij andere formats gebruikelijke ‘sweet spot’. Tijdens de AES Conventie eerder dit jaar in Amsterdam werd aan dit jubileum al aandacht besteed via een speciale WFS-lezingensessie, doorlopende WFS-demo’s en een Heyser-lecture door Berkhout.

The game of life
Reden om de bijeenkomst op de ongebruikelijke Leidse locatie te houden was dat die de thuisbasis is van het WFS-systeem van de stichting “The Game of Life”, een organisatie die zich de verbreiding van elektronische muziek ten doel stelt en daarbij, in nauwe samenwerking met de opleiding Sonologie van het Koninklijk Haags Conservatorium, dankbaar gebruik maakt van de mogelijkheden van golfveldsynthese.

een gedeelte van het WFS-systeem

Het systeem, waarvan het weergavegedeelte bestaat uit 192 luidsprekers die als een rechthoekig array zijn geconfigureerd, kan dan ook relatief simpel worden gedemonteerd en op concertlocatie weer worden opgebouwd. Het systeem werd destijds ook beschikbaar gesteld voor de demo’s tijdens de AES Conventie.

De eerste spreker van de avond was Erwin Roebroeks, de directeur van “The Game of Life”. Hij lichtte kort de doelstellingen en activiteiten van de stichting toe.

Erwin Roebroeks (L) en Diemer de Vries (R)

Daarna hield Diemer de Vries, die als medewerker van TU Delft vanaf het begin bij de ontwikkelingen van WFS betrokken was, een inleiding waarin hij de op Christiaan Huygens teruggaande principes van golfveldsynthese uitlegde, aangaf hoe de Delftenaren met hun luidsprekerarrays eerst voor gek werden versleten maar hoe langzaam in audiokringen het besef groeide van de unieke mogelijkheden van het WFS-concept, leidend tot het Europese “Carrouso”-project en daarmee tot bekendheid en – soms nog wat schoorvoetende - erkenning in de hele wereld.

Het WFS-systeem
Raviv Ganchrow is de ontwerper van het systeem. In zijn voordracht beschreef hij het ontwerpproces en de daarbij geldende randvoorwaarden, alsook de keuze van het luidsprekertype.

Raviv Ganchrov (L) en Wouter Snoei (R)

Na de pauze vertelde Wouter Snoei, componist en programmeur van het systeem, iets over de besturing van het systeem waarbij hij een aantal voorbeelden liet horen van ‘soundscapes’ met bewegende geluidbronnen.

Demo's
Daarna werd een aantal demo’s gegeven van ‘WFS in de praktijk’. De universiteit van Valencia maakte een remake van een live-optreden van de Beatles in de jaren 1960, de universiteit van Erlangen/Neurenberg voorzag een fragment van de stomme film ‘Metropolis’ (Fritz Lang, 1927) van WFS-geluid en TU Berlijn verzorgde in augustus 2008 een real-time WFS-weergave van een in de Keulse Dom gegeven orgelconcert waarvan de registratie door Kees Tazelaar  (Sonologie Den Haag) is aangepast aan het Leidse systeem.

Het was een interessante avond, waarbij de aanwezigen al of niet hernieuwd kennismaakten  met golfveldsynthese en zijn mogelijkheden - en natuurlijk ook met zijn beperkingen, zeker in een ruimte waarvan de ‘eigen akoestiek’ soms afbreuk doet aan de beoogde WFS-effecten.

Tekst: Diemer de Vries
Foto's: Bert Kraaijpoel